نگاهی به شاهکار بالزاک با ترجمه‌ی پوينده


نوشته شده در چهارشنبه نوزدهم مرداد 1384 

رمان آرزوهای برباد رفته به قلم انوره دوبالزاک Honoro do Balzac ،نویسنده فرانسوی ، با ترجمه‌ی  محمد جعفر پوینده در ۸۶۰ صفحه و قیمت 8000 تومان در سال ۱۳۸۳توسط نشر نی منتشر شده است.
ترجمه اين اثر بيش از ده سال قبل توسط پوينده انجام شده بود . پوينده اين کتاب را از زبان فرانسه به فارسی برگردانده بود و اگرچه زحمت بسياری در ترجمه آن کشيد ولی خود انتشار اين شاهکار بالزاک که بسيار هم دوستش می‌داشت را ندید.
اين کتاب پس از مرگ پوينده مدتی مفقود بود و اين هم حکايتی دارد. در سال ۱۳۷۸ به دفتر انتشاراتی که اين کتاب در آنجا برای چاپ آماده سازی می شد دستبرد می زنند و کامپيوتری که فايل های کتاب در آن وجود داشت را با خود می‌برند. اما پس از مدتی نسخه‌ای ديگر از ترجمه کتاب پيدا می‌شود و نشر نی بالاخره متولی چاپ آن می‌شود.

انوره دو بالزاک نویسنده فرانسوی متولد سال 1799و متوفی به سال 1850، خالق بزرگترین آثار ادبی به زبان فرانسوی است و کتاب "آرزوهای برباد رفته" به اعتقاد همه منتقدین یکی از آثار کلاسیک ادبیات فرانسه و کتابی جریان ساز در قرن هجدهم به حساب می‌آید . او در واقع در بیشتر آثارش بورژازی فرانسوی -اروپایی را به سخره می گرفت.
آرزوهای برباد رفته حماسه تراژیک - کمیک ، تسلط سرمایه بر ذهن و آفریده‌های معنوی بشر است . تبدیل ادبیات به کالا درونمایه این رمان است و تحقق بسیار گسترده این روند، تراژدی عام نسل پس از ناپلئون را درون چارچوبی اجتماعی جای می‌دهد .
این محتوا و درونمایه بسیار گسترده، یعنی سلطه سرمایه بر ادبیات مثل دیگر آثار بالزاک در آرزوهای برباد رفته نیز حضوری پررنگ دارد .
گئورک لوکاچ ، منتقد ادبی هم‌وطن بالزاک در نقدی که در سال 1953 منتشر شد درباره این کتاب نوشته است:
بالزاک فرایند تبدیل ادبیات به کالا را با تمامی ابعاد و جوانبش ترسیم می کند ؛ از تولید کاغذ گرفته ، تاباورها، اندیشه‌ها ، احساسات نویسندگان ، همه و همه به کالا تبدیل می‌شوند و بالزاک نیز به ذکر کلی پیامدهای فکری و نظری سلطه سرمایه‌داری بسنده نمی‌کند بلکه در تمامی عرصه‌ها فرایند واقعی سرمایه‌داری را با همه خصوصیات و تعین‌هایش آشکار می‌سازد .
در چنین اوضاعی روزنامه نگاران و نویسندگان استثمار می شوند ؛ توانایی های آنان به کالا و موضوعی برای سوداگری و سود آوری برای سرمایه داران ادبی تبدیل می‌شود . نویسندگان بر اثر سرمایه‌داری ، به استثمار شدگانی تبدیل می‌شوند که خود نیز دچار هرزگی و تباهی‌اند و می‌خواهند خود را تا سطح استثمارگران بالا بکشند.

این کتاب در سه بخش با عناوین : دو شاعر، بزرگ مرد شهرستانی در پاریس ، رنج‌های محتوم و بیش از 86 فصل به رشته‌ی تحریر در آمده است.
لوکاچ در مقدمه‌ای که بر این اثر نوشته تاکید می‌کند که:
بالزاک در این اثر که در اوج نویسندگی خود یعنی در سال 1843 نگاشته است نوع جدیدی از رمان را می‌آفریند که برای تمامی تحول سده نوزدم اهمیتی اساسی دارد. نوع رمانی که در آن پندارزدایی صورت می‌گیرد ؛ در این نوع رمان نشان داده می شود که اندیشه های نادرست افراد و کاراکترهای داستان درباره جهان چگونه دربرخورد با نیروی ویران‌گر زندگی سرمایه‌داری از بین می‌رود و در هم می‌شکند .
در رمان "آرزوهای برباد رفته" خواننده می‌بیند که پیش از ورود "لوسین دوروبامپره" - قهرمان اصلی کتاب - به حرفه روزنامه نگاری ، همکار و راهنمای او " لوستو " به او می‌گوید « دوست عزیز،  راز کامیابی در ادبیات کار کردن نیست . باید از کار دیگران بهره برداری کرد . صاحبان روزنامه‌ها پیمان‌کار هستند و ما بنا، بنابر این آدم هرچه پست‌تر باشد زودتر کامیاب می‌شود ، می تواند کارهای خطیری انجام دهد ، در مقابل همه چیز تسلیم شود و شهوت‌های پست سلاطین ادبیات را ستایش کند »
ترجمه اين کتاب با تسلطی که پوينده به زبان فرانسه داشت واقعن بی‌نقص است و به اعتقاد کسانی که دستی در ترجمه آثار فرانسه زبان دارند اين کتاب متن دشواری دارد و کمتر مترجمی به خود جرات داده که به سراغ اين کتاب برود ولی پوينده باچيره دستی توانسته از پس ترجمه اين اثر بر آید.

هیچ نظری موجود نیست: